( ale jeszcze nie jest za póżno, żeby tego uniknąć)
Z badań Biblioteki Narodowej wynika, że 56 proc. Polaków nie przeczytało w 2012 r. ani jednej książki. 63 proc. Polaków w ciągu 12 miesięcy nie splamiło się kupnem książki, a po gazety sięga 15 proc. Z badań Instytutu Książki i Czytelnictwa wynika, że w 10 proc. gospodarstw domowych nie ma żadnej książki.
Najgorzej czytelnictwo wygląda na wsi, na wschodzie Polski oraz w Wielkopolsce. Najwięcej czyta się na Górnym Śląsku, bo to region najbardziej zurbanizowany. Tam tradycje czytelnictwa sięgają – podobnie jak w Niemczech czy Czechach – XIX wieku.
Kraje, w których czyta się najwięcej, to najczęściej państwa protestanckie (Szwecja, Norwegia, Wielka Brytania, Finlandia), gdzie zwyczaj powszechnego czytania gazet i książek istnieje od XIX wieku.Warunkiem konfirmacji ( uznania za dojrzałego członka wspólnoty religijnej) było wykazanie się umiejętnościa czytania, aby móc w przyszłości samodzielnie studiować Biblię.
Odwołam się do przykładu z naszych trenów. W tych wsiach, gdzie przed wojną mieszkali koloniści niemieccy, funkcjonował dom modlitwy ( zbory znajdowły się daleko- w Piaskach za Lublinem i w Lublinie), a przy tych domach – szkoły.Egzamin przed konfirmacją dotyczył sprawdzenia umiejętności czytania.W efekcie poziom analfabetyzmy w takich społecznościach był bardzo niski.
Istnieje ewidentna zależność między poziomem życia i poziomem czytelnictwa: w Szwecji po książkę sięga regularnie 71,8 proc. społeczeństwa, w Finlandii 66,2 proc., w Wielkiej Brytanii 63,2 proc. (dla porównania – w Portugalii 36,7 proc., a w Grecji 45,7 proc.). W Skandynawii po gazety 5-7 razy w tygodniu sięga aż 77,8 proc. społeczeństwa (dla porównania – 20 proc. Portugalczyków i 24 proc. Greków – i to najwyżej raz w tygodniu). Mitem jest przekonanie, że społeczeństwo nie czyta, bo biednieje. Jest odwrotnie: biednieje, bo nie czyta.
Pięć najważnieszych korzyści, jakie daje czytanie
Komunikacja
Czytanie poszerza doświadczenia językowe, rozwija słownictwo, uczy wyrażać myśli i rozumieć sposoby mówienia innych ludzi. Im bogatszy język, tym sprawniejsze wyrażanie własnego zdania, lepsza umiejętność werbalizowania uczuć i potrzeb. Przeczytane w książkach historie uczą dostrzegania związków przyczynowo-skutkowych, odnajdywania zależności i wyciągania własnych wniosków. Jednym słowem, czytanie kształtuje umiejętność samodzielnego myślenia i formułowania myśli – kompetencje niezbędne do właściwego funkcjonowania społecznego.
Odpoczynek
Czytanie książek to jeden z najlepszych sposobów relaksu. Podróż w świat wyobraźni daje wytchnienie i tak potrzebną współczesnym ludziom ciszę, zwłaszcza po zbyt długim oglądaniu telewizji czy graniu na komputerze. 
Badania przeprowadzone przez Bibliotekę Narodową we współpracy z Ośrodkiem Przetwarzania Informacji pokazały, że typowe dla sposobu organizacji wielu serwisów internetowych środki ( reklamy, zdjęcia) osłabiają koncentrację i powodują mniejszą efektywność w przyswajaniu informacji.
Inteligencja emocjonalna
Samodzielne czytanie wymaga od czytelnika podjęcia wysiłku oraz wytrwania w nim dla osiągnięcia celu (przeczytania książki do końca). Wyrabia cierpliwość i umiejętność oczekiwania na nagrodę odroczoną w czasie. Nagrodę tym większą, że osiągniętą wyłącznie własną pracą.
Kształtuje postawę cierpliwości, skupienia i refleksji nad tym, co się robi. Nieczytający łatwo się zniechęcają trudnościami życiowymi, bo brakuje im cierpliwości.
Nie czytasz- w pracy będziesz pasywny i bierny, a rynek wymaga samodzielności, elstyczności i tak modnej kreatywności.
Koncentracja
Rośnie liczba bodźców, jaka otacza nas w codziennym życiu. Dzieci bywają niespokojne i nadmiernie pobudzone. Nieumiejętność skupienia się na rzeczach istotnych sprawia, że stają się niepewne siebie i trudno znoszą porażki. Ćwiczenie koncentracji uwagi to bardzo trudne zadanie, ale niezbędne do prawidłowego rozwoju intelektualnego. Czytanie to świetne ćwiczenie dla naszego mózgu. Podczas czytania starasz się skupić, zrozumieć i zapamiętać wiele rzeczy, odkrywasz nowe pojęcia i miejsca. Czytając powieść starasz się sobie wyobrazić miejsce, w którym rozgrywa się akcja, bohaterów, ich mimikę, zachowanie. Tworzysz w swojej głowie film. Oczy widzą litery, wyrazy, a mózg przemienia je w Twojej głowie na obraz.( niestety, uwaga ta nie dotyczy ściąg- brakuje w nich uporządkowania naddanego, czyli artystycznego sposobu przekazu informacji, który rozwija wyobraźnię).
Emocje
Treść książki może stać się pretekstem do rozmowy z rodzicami czy rówieśnikami na ważne tematy. Czytanie uczy empatii i wrażliwośc.Książka otwiera umysł i uczy mierzenia się z życiowymi problemami; mówiąc bardziej obrazowo mamy możliwość przeżycia w teorii problemów i dramatów bohaterów książkowych. Poznając różne fabuły, przerabimy różne scenariusze własnego życia.Człowiek czytający jest lepiej zsocjalizowany- nie boi się inności, nie ma uprzedzeń i wie, jak współpracować.
Biblioteka Narodowa opracowała raport „Społeczny zasięg książki w Polsce w 2012 r”
Najważniejsze wnioski:
– Czytelnicy aktywni (którzy przeczytali więcej niż 6 książek) to zaledwie 11%.
– Tylko 2% osób nieczytających w 2012 r. kiedykolwiek czytało e-booka.
– Starsi dają zły przykład; odsetek czytelników maleje wraz z wiekiem badanych. Książki czyta 62% nastolatków i ledwie 32% osób sześćdziesięcioletnich i starszych.
– Młodzi niedoczytani; o ile ogólny poziom czytelnictwa opada z wiekiem, o tyle częstotliwość lektury wśród badanych wciąż czytających książki rośnie z wiekiem – codzienną lekturę książek deklaruje 22% czytelników ponadsześćdziesięcioletnich i tylko 8% nastoletnich. Czytelnicy nastoletni często wybieraja jedynie fragmenty.
– Kobiety czytają więcej; częściej niż mężczyźni wskazywały na relaks i rozrywkę jako powód sięgania po lekturę; mężczyźni zaś częściej niż czytelniczki preferowali lektury służące ich rozwojowi i – Poziom czytelnictwa książek rośnie wraz z wykształceniem badanych. Z wyższym
wykształceniem szczególnie wyraźnie wiąże się czytelnictwo bardziej systematyczne (od 1 do 6 książek rocznie czyta 30% czytelników ze średnim wykształceniem i 40% – z wyższym.Czytają dzieci rodziców wykształconych ; pewne zachowania po prostu się dziedziczy
– Zróżnicowanie ze względu na miejsce zamieszkania. Najwięcej czyta się w wielkich miastach, a najmniej na wsi.
– Mało czytamy cyfrowo. Do lektury e-booków kiedykolwiek w życiu przyznało się 7% badanych, a do słuchania audiobooka – 6%; ich użytkownicy to przede wszystkim młodzi, dobrze wykształceni mieszkańcy wielkich miast pochodzący z rodzin inteligenckich
Realizacja Narodowego Program Rozwoju Czytelnictwa ma poprawić poziom czytelnictwa, od którego w dużej mierze zależy jakość życia jednostkowego i społecznego.Zakup nowości dla bibliotek i ich modernizacja to najważniejsze zadania w Narodowym Programie Rozwoju Czytelnictwa, który będzie realizowany w latach 2014-2020. Na program ma być przeznaczony w sumie miliard złotych.Powodzenie w realizacji zależy od nas. Jeśli nie zrozumiemy jako społeczeństwo potrzeby czytania, będzie się pogłębiał wtórny analfabetyzm z jego wszyskimi konsekwencjami.
Opracowano na podstawie:
Społeczny zasięg książki w Polsce w 2012 r , opr. Biblioteka Narodowa
Łukasz Radwan, Wiesław Chełminiak, Czytam, więc jestem ( Wprost, 2003)
Aleksandra Klich, Nie czytasz- zbiedniejesz, Gazeta Wyborcza, 5-6 października 2013
www.EDU.TVP.PL