Radzyń Podlaski jest miejscem urodzenia Zenona Przesmyckiego – Miriama. Wszystkie opracowania dotyczące artysty podają lakoniczną informację takiej mniej więcej treści:”Urodzony 22 grudnia 1861 w Radzyniu Podlaskim, zm. 17 października 1944 w Warszawie, krytyk lit., i artyst., tłumacz, poeta, wydawca. Syn inżyniera, gimnazjum i studia prawnicze ukończył w Warszawie. (Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny, t. II, pod red. J. Krzyżanowskiego, PWN, Warszawa 1985, s.251). Postanowiliśmy „odkryć” związki Przesmyckich z Radzyniem i odpowiedzieć na pytanie, co spowodowało osiedlenie się rodziny w prowincjonalnym mieście o wiejskim charakterze, w którym nie funkcjonowała żadna szkoła gimnazjalna. Zainteresowaliśmy się genealogią rodziny i historią miasta z II poł. XIX wieku.
Barbara Koc tak rozpoczęła monografię „Miriam”; „Gdy w grudniu 1861 roku w Radzyniu, mieście powiatowym guberni lubelskiej, na świat przyszło niemowę płci męskiej- duch Juliusza Słowackiego odrodził się w Paryżu, w sześciu publicznych odczytach Cypriana Norwida drukowanych (z dodatkiem rozbioru „Balladyny”) u Martineta. Norwid ukończył wtedy lat czterdzieści.(…) Chłopcu dano imię Zenon; po ojcu nazwisko – Przesmycki.(…) Ojciec, Tomasz Przesmycki, powiatowy inżynier dróg komunikacji, po paru latach awansował na naczelnego inżyniera okręgu komunikacyjnego kaliskiego. Zamieszkał wtedy z rodziną w Kościelcu (w pobliżu Koła). Matka, Maria z Przanowskich, z wielką starannością dbała o wykształcenie dzieci. Zenon ukończył IV Gimnazjum w Warszawie i bez zwłoki wstąpił na wydział prawny Uniwersytetu Warszawskiego” (B. Koc, Miriam. Opowieść biograficzna., Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1980, s.9)
Nieocenionym źródłem wiedzy o historii rodziny okazała się strona internetowa, poświęcona rodzinie Przesmyckich (www.przesmyccy.pl ). Dowiedzieliśmy się, że ród szlachecki wywodzi się z Podlasia i ma 600- letnia historię. Nawiązaliśmy kontakt z twórca strony, ks. Krzysztofem Przesmyckim, który udzielił nam odpowiedzi na pytania i wyraził zgodę na wykorzystanie informacji zamieszczonych na stronie internetowej.
O podlaskim Kmicicu, czyli z historii rodu Przesmyckich
W bitwie pod Grunwaldem walczył rycerz – protoplasta Miriama, Gmyr z Przesmyk. Dostał się do niewoli podczas zdobywania Prus Krzyżackich. Wykupił go prawdopodobnie książę Witold. W I poł. XV w. Przesmyccy ufundowali w rodowych Przesmykach kościół. Ród był licznie reprezentowany, a poszczególne gałęzie miały wpływ na politykę regionalną i stosunki panujące w Ziemi Drohickiej. Nie wdając się w genealogie, o których można poczytać na stronie rodu, wspomnimy tylko o historii Adama Przesmyckiego, który żył w XVII w. 
„Tak sobie śmiało dokazywał i swawolił, że wyznaczono za jego głowę nagrodę, a ówczesny sąd skazał go na infamię, czyli karę pozbawienia czci, majątku i praw obywatelskich, nierzadko i gardła, orzekaną za najcięższe przestępstwa , tj. głównie gwałty i rozboje. Od pewnego stryczka w przypadku schwytania uratowały Przesmyckiego bohaterskie dokonania w czasie wojny ze Szwedami w Prusach Królewskich. Jak szerokim echem obiegły one Rzeczpospolita, świadczyć może to, że Adamem ponownie zajął się Sejm i w roku 1633 w nagrodę zasług wojennych uwolnił go od ciążącego na nim roku” (www.przesmyccy.pl )
Znamy taką historię z „Potopu”, nieprawdaż?
Dziadkowie Przesmyckiego – Paweł i Elżbieta Bibiana Radzikowska, byli właścicielami Drobina, Bordziłówki i Lewiczyzny. Pochowani są na cmentarzu parafialnym w Leśnej Podlaskiej. Jeden z synów, Tomasz, był inżynierem budownictwa. Ożenił się z Marią Przanowską. Z tego związku narodziło się 4 dzieci: Zenon – literat i prawnik, Wojciech – mecenas w Sądzie Okręgowym w Lublinie, Tomasz – inżynier, Marian – profesor uniwersytetu we Lwowie. Pobyt Przesmyckich w Radzyniu nie był zupełnie przypadkowy. Rodzina związana była z Podlasiem od 600 lat. Należy zwrócić uwagę, że potomkowie Pawła i Elżbiety Przesmyckich reprezentują już inteligencję o rodowodzie szlacheckim. Rodzinny majątek, zadłużony, sprzedano, a rodziną opiekował się stryj Tomasz, ojciec Miriama. Nieuczciwy nabywca sprzedał go Moskalom na rzecz klasztoru prawosławnego w sąsiedztwie. Rodzinne pamiątki z droblińskiego dworu uległy rozproszeniu.
Przesmyccy mieszkali kilka lat w Radzyniu. Nie wiadomo gdzie, ponieważ nie zachowały się żadne przekazy. Miasto było niewielkie, o charakterze rolniczym, ubogie. Parterowe domy z zabudowaniami gospodarczymi znajdowały się przy głównych ulicach, w centrum. Nad miastem górował pałac Potockich i kościół św. Trójcy, do którego zapewne Zenon uczęszczał. Śladem rosyjskiego panowania była cerkiew.
„Późny wnuk” i rękopisy Norwida
Zenon Przesmycki ps. Miriam (1861-1944) był krytykiem, poetą, tłumaczem i wydawcą. W latach 1901-1907 wydawał pismo literacko- artystyczne „Chimera”. Zasługą Przesmyckiego był wydobycie z zapomnienia twórczości Cypriana Norwida, któremu poświęcił VIII tom pisma (1904 rok). Miriam zajmował się pracą przekładową oraz naukowo – edytorską, gromadził i publikował spuściznę twórczą C. Norwida oraz filozofa epoki romantyzmu J. Hoene-Wrońskiego. W okresie międzywojennym był ministrem kultury i sztuki (1919-20), członkiem Polskiej Akademii Literatury i prezesem Polskiego Towarzystwa Ochrony Prawa Autorskiego. Zmarł podczas powstania warszawskiego.
Zenon Przesmycki ocalił całą skrzynię norwidianów. W sierpniu 1939 roku ukrył w piwnicy domu przy ulicy Mazowieckiej 4 skrzynię z rękopisami poety. W czasie okupacji polecił wnieść ją z powrotem do pracowni. Rozpoczął intensywną pracę nad ustaleniem chronologii poezji Cypriana Norwida. Gdy wybuchło powstanie warszawskie, skrzynię z dorobkiem Norwida umieścił na powrót w piwnicy. Sam odmawiał opuszczenia domu. 7 września 1944 roku daleka rodzina zabrała Miriama na Kruczą. 10 października znaleziono go na schodach jednego z domów zaledwie przytomnego. Członkowie oddziału sanitarnego odprowadzili Miriama do szpitala przy ulicy Żurawiej 31, gdzie w tydzień później zmarł.
Zbiory Przesmyckiego ocalały cudem. Dom przy ul. Mazowieckiej spłonął w styczniu 1945 do piwnic. Ekipa uczonych polskich i bibliotekarzy dostała pozwolenie wywiezienia zbiorów bibliotecznych i archiwalnych. Jej członkowie znaleźli wśród zwałów piasku i gruzu skrzynię. Z miasta- cmentarzyska wyjechał wtedy autograf „Vademecum” Cypriana Norwida, a w nim „Fortepian Szopena”. Późny wnuk ocalił rękopisy romantycznego poety. W grudniu 1946 roku Wacław Borowy zorganizował sesję naukową „Pamięci Cypriana Norwida w 125- lecie urodzin poety”. Wystawa w Muzeum Narodowym stała się hołdem dla Miriama, którego zbiory stanowiły największą i najcenniejszą część zgromadzonych eksponatów.
Przesmycki ma w Radzyniu ulicę swojego imienia. Inne ślady, związane z pobytem rodziny w Radzyniu, nie zachowały się.. Warto jednak zatrzymać się w naszym mieście, by zobaczyć zabytki, które podziwiał zapewne przyszły poeta- kościół św. Trójcy i pałac Potockich. Można odwiedzić Dom Kultury i redaktorów kwartalnika „Kozirynek”. Redakcja zamieszcza w nim przedruki z „Chimery”. Warto zaopatrzyć się w numer tego interesującego pisma. Planując wycieczkę po Podlasiu należy uwzględnić Leśną Podlaską. Znajduje się tam znane sanktuarium, a na cmentarzu parafialnym spoczywają dziedzic Droblina Paweł Przesmycki i jego żona Elżbieta Bibiana Radzikowska.
Bibliografia
Bajda J., Łoboz, G. 2004. Młoda Polska. Leksykon Literatury Polskiej. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie. 174 s.
Kwiatkowska Podraza, M. 1977. ‘Zenon Przesmycki’. W: Literatura okresu Młodej Polski. ‘Obraz Literatury Polskiej XIX i XX wieku’. S. V. T. 4. Kraków: Wydawnictwo Literackie. s. 7-38.
Kwiatkowska Podraza, M. 1985. ‘Przesmycki Zenon’. W: Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny. Pod red. J. Krzyżanowskiego, Cz.
Hernasa. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. T. 2. s. 251.
Włodarczyk, J. 2003. ‘Przesmycki Zenon’. W: Słownik Pisarzy Polskich. Pod red. A. Latuska. Kraków: Wydawnictwo Zielona Sowa. s. 409.
B. Koc, Miriam, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1980