Marianna Bocian (1942-2003) to współczesna poetka, pochodząca ze wsi Bełcząc koło Radzynia Podlaskiego. Ikona Podlasia – tak o Poetce, mówili przyjaciele- artyści ze środowiska wrocławskiego, z którymi związana była przez wiele lat. Identyfikowała się z Wrocławiem, ale zawsze podkreślała, że Lubelszczyzna, a dokładnie- południowe Podlasie, jest jej ojcowizną.
Bocian Marianna, pseudonim Danaid, Jan Bęłczęcki, ur.26.041942 we wsi Bęłcząc na Lubelszczyźnie, poetka, prozaik, krytyk literacki. Ukończyła Technikum Młynarskie w Krajence (woj. koszalińskie), nast. filologię polską na Uniwersytecie Wrocławskim(1967), studiowała także filozofię tamże (1965-68).
Zamieszkała we Wrocławiu, pracowała jako korektorka i bibliotekarka, brała udział w działaniach grupy ;lit. Agora; 1982 została redaktorką miesięcznika ”Nowator”. Publikowała gł. w „Kontrastach” (debiut poet. 1967), ”Agorze” „Odrze”(1968-79), ”Nadodrzu” (1970-73), „Konfrontacjach” (1972-77), ”Sigmie” (1975-79). Uważana jest za przedstawicielkę tzw. poezji konkretnej (nawiązującej do plastyki). Opublikowała zbiory poetyckie:
„Wieża Babel pospolita” 1972
„Narastanie”(1975)
„Strzępy fotografii”(1977)
„Proste nieskończone” 1977
„Actus hominis”(1979)
„Ograniczone z nieograniczonego” 1982
„Odczucie i realność”(1983)
„Spojenie”(1988)
„Stan stworzenia”(1989)
„Gnoma”(1992)
„W kręgu stanów ludzkich”(1995)
„Bliskie i konieczne”(1998).
Treści filozoficzne i refleksje metafizyczne, a także przeżycia mistyczne- przepojone afirmacją życia – wyraża Marianna Bocian za pomocą sugestywnych obrazów, w języku ekspresywnym, miejscami szokującym bezpośredniością i dosadnością, niekiedy (np. w „Gnomie”) zwięzłym, wręcz aforystycznym.
W epicko- lirycznej powieści Odejście Kaina (1979), wpisując w konkrety- symbole, a w zwyczajne ludzkie życiorysy- archetypowe losy, dąży do wyjaśnienia idei życia i śmierci, antagonizmu między dobrem a złem, stawia pytanie o prawo do zabijania w obronie człowieka, sprawy. Jest ponadto autorką przypowieści „Przebudzeni do życia” (1984) oraz książki dla dzieci Narodziny słowa (1991). Opracowała antologię polskiej liryki z motywem chleba ( Okruchy chleba 1992). Poezje wybrane (1998) [za:Jerzy Jastrzębski”Literatura XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny, s.48}
Jan Tomkowski , współczesny historyk literatury, pisze: ”Do czołówki poetów Nowej Fali zaliczano Mariannę Bocian, Ewę Lipską, Ryszarda Krynickiego i luźniej już z tym nurtem związanego Krzysztofa Karaska” („Dwadzieścia lat z literaturą 1977- 1996”, s.74)
Krytycy literaccy uważają, że poezja i proza pisarki jest nieporównywalna do niczego, co powstało w literaturze XX wieku .Analogii dopatrują się u romantyków, szczególnie u Norwida. M. Bocian pisała o prawach natury, ludzkiej egzystencji,umiłowaniu pracy i o sztuce , która jest „wzbudzaniem sił boskich drzemiących w człowieku.”
Poezja Marianny Bocian nie została odkryta w sensie masowym, choć badacze literatury wymieniają nazwisko poetki obok poetów Nowej Fali- Ryszarda Krynickiego, Adama Zagajewskiego i Stanisława Barańczaka. Popularyzatorem dorobku Poetki jest wybitny muzyk jazzowy Wojciech Konikiewicz, który od lat prezentuje spektakl słowno- muzyczny „Słowo jest odsłoną”, w całości oparty na Jej tekstach. Czemiernickie Towarzystwo Regionalne co roku organizuje konkurs poezji
Marianny Bocian.
Nauczycielu moich przedwieczornych lat,
znamy już drogę do świetlistych źródeł.
Nie spieszmy się!-Jeszcze mi zagraj
na harfie słońca pieśń wzrastającego lasu,
odsłaniającą świetlisty wdzięk i urodę ziemskiego bytowania,
na ziemi mojego gniazdowiska- Podlasia.
Chciałabym ją wziąć na bezdrożną wieczność,
w pozaziemskie.-To nie zuboży planety Ziemi,
ni ludzi, ni żadnego Stworzenia.”
Stefan Bednarek, zaprzyjaźniony z autorką, napisał: „Te dziesięć linijek to testament i summa życia i twórczości Marianny Bocian.
Skondensowała w nich ona wszystko, co wytyczało jej życiowe drogi, co stanowiło treść poszukiwań myślowych i program poetycki: dociekanie tajemnicy człowieczeństwa: afirmacja życia, ale i zgoda na jego kres, będący przecież tylko etapem w wiekuistym planie Stworzenia; przywiązanie do podlaskiej ziemi, która ją wydała, w której spodziewała się spocząć, i której mozolne uprawianie było równie ważne jak uprawianie sztuki” (Odra 2004\1).
„W świecie bogatym w kłopoty i tragedie
spotkasz ludzi w zmęczeniu zadowolonych,
że oto dziś- dzięki Bogu- sprzątnęli siano!”
(M. Bocian, *** )
Mieszka tu brat poetki Jan Bocian, bohater wielu jej wierszy.. Po śmierci siostry, a potem matki Stanisławy, pozostał sam w domu rodzinnym. Prowadzi gospodarstwo i żyje życiem typowego podlaskiego rolnika. Czasami bierze udział w uroczystościach poświęconych siostrze, organizowanych przez Czemiernickie Towarzystwo Regionalne.Na cmentarzu parafialnym znajduje się grobowiec rodzinny poetki. ( za kościółkiem po lewej stronie od głównej alei, za modrzewiem). Podczas spaceru po cmentarzu warto przyjrzeć się modrzewiowej kaplicy z XIX wieku pw. Świętego Ludwika. Przy głównej alei pochowany został profesor Feliks Skubiszewski- pierwszy rektor Akademii Medycznej w Lublinie. Tutaj też spoczywa wieloletni proboszcz ksiądz prałat Jan Poddębniak odznaczony medalem Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata.
Na płycie nagrobnej widnieje napis:
coraz mniej jest mnie w człowieczej doczesności
co otrzymałam w porze dzieciństwa
pozostawiam w porze zmierzchu dni…”
Marianna Bocian
Poetka w Radzyniu bywała często. Załatwiała tu różne sprawy bytowe, a w roku 1992 przyjechała do Zespołu Szkól Zawodowych na spotkanie autorskie. Uczestnicy tego spotkania nie zdawali sobie sprawy, że mają przed sobą wybitną poetkę współczesną, gdyż jej twórczość znana była przede wszystkim w środowisku wrocławskim. Dziś nazwisko Marianny Bocian zaczyna funkcjonować w powszechnej świadomości mieszkańców naszego regionu. Jesteśmy dumni z naszej Ikony Podlasia.
Bibliografia:
1. A. Świć „Naród buduje się poprzez kulturę”,„Wspólnota Regionalna” 2007/23
2. S. Bednarek „Na odejście Marianny Bocian”,„Odra” 2004/1
3. M. Mackiewicz „Nieznana, choć u siebie”,„Grot” 2004/4
4. http://pl.wikipedia.org/wiki/Marianna_Bocian
5. T. Sławecki „Marianna Bocian”, „Grot” 2008/13
6. M. Mackiewicz „Każde słowo jest odsłoną człowieka”, „Grot” 2008/13
7. M. Bocian „Listy z Podlasia”, Mazowiecka Oficyna Wydawnicza, 2008
8. J. Tomkowski, „Dwadzieścia lat z literaturą 1977- 1996”, PIW, 1998
Zdjęcia są własnością opiekuna projektu – J. Bilskiej.
Autorzy projektu: uczniowie kl III la (2005-2008) ZSP w Radzyniu Podlaskim. (Joanna Sidor, Beata Szydłowska, Ewa Jaszczuk). Opiekunowie młodzieży: Jolanta Bilska, Iwona Słowikowska.