Kamieniec Podolski kojarzy się miłośnikom „Trylogii”z osobą Wołodyjowskiego, Hektora kamienieckiego. Jerzy Michał Wołodyjowski herbu Korczak to postać historyczna. Urodził się ok. 1620 roku w Makowie na Podolu, ok. 15 km na północny wschód od Kamieńca Podolskiego. Był oficerem i stolnikiem przemyskim. Od hetmana Jana Sobieskiego otrzymał stanowisko rotmistrza w fortecy Kamieniec Podolski.
W sierpniu roku 1672 pod murami twierdzy stanęła 200 tysięczna armia turecka.Fortecy broniło 1060 żołnierzy. Wołodyjowski dowodził dwiema chorągwiami jazdy. Organizował wypady i podjazdy, brał jeńców i walczył osobiście od pierwszych dni sierpnia. 18 sierpnia pod Kamieńcem zjawił się sam sułtan i wtedy zaczęło się regularne oblężenie.Spadały setki kul, ginęli ludzie, płonęły zabudowania. Mimo heroicznych wysiłków nie udało się obronić twierdzy. 26 sierpnia do namiotu wezyra udała się misja kapitulacyjna. Kiedy podpisywano układ, w Baszcie Czarnej w Zamku Górnym doszło do potężnego wybuchu. Okoliczności nie są jasne- wybuch nastąpił przypadkowo lub też spowodowany był przez oficera artylerii fortecznej Hejkinga (Heklinga), który podpalił 200 beczek prochu i spowodował zniszczenie Zamku Górnego, zabijając przy tym 500 do 800 ludzi, głównie komputowych Kozaków. Wołodyjowski został ugodzony przez kartacz w głowę i zginął na miejscu. Jego zwłoki złożono w podziemiach kościoła franciszkanów w Kamieńcu Podolskim.
Według powieści Sienkiewicza rycerz wysadził się w powietrze na wieść o układzie z Turkami. W zbiorowej świadomości Polaków funkcjonuje jako rycerz bez skazy. Podczas ceremonii pogrzebowej ksiądz Kamiński wypowiada słynne słowa:
”-Dla Boga, panie Wołodyjowski! Larum grają! Wojna! Nieprzyjaciel w granicach! A ty się nie zrywasz? Szabli nie chwytasz? Na koń nie siadasz?” Zmarłemu towarzyszy nieprzytomna z bólu Basia oraz liczni towarzysze broni.W rzeczywistości żona Wołodyjowskiego, Krystyna z Jeziorkowskich, twierdzę opuściła jeszcze przed szturmem Turków, zabierając ze sobą pieniądze, kosztowności i testamenty. Nie była ani tak młoda jak Basia, ani tak szlachetna. Wcześniej trzykrotnie zamężna, po śmierci Wołodyjowskiego wyszła piąty raz za mąż za pisarza, Franciszka Dziewanowskiego.
Zgodnie z ustaleniami kapitulacyjnymi wszyscy obrońcy mogli opuścić miasto wolno, ale w tureckich kaftanach lennych. Kamieniec pozostał własnością Turcji aż do roku 1699. Pamiątką z tego czasu jest minaret. Na cmentarzu sąsiadującym z katedrą wzniesiono kamienny pomnik poświęcony pamięci Jerzego Michała Wołodyjowskiego, Hektora kamienieckiego. Droga od katedry na cmentarz wiedzie przez bramę triumfalną, ufundowaną przez Stanisława Augusta Poniatowskiego.W boczną ścianę wmurowany jest niewielki krzyż grecki.Każdy, kto przyłoży doń lewą rękę i pomyśli życzenie, doczeka się jego spełnienia.Ponoć częstymi gośćmi są tu ukraińscy politycy … .
Bibliografia:
Henryk Sienkiewicz „Pan Wołodyjowski” Wiedza Powszechna, Warszawa 1991
„Ukraina. Przewodnik ilustrowany” pod red. A.Dylewskiego, Pascal, Bielsko- Biała 2012