Dnia 16 stycznia 2012 roku w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych w Radzyniu Podlaskim gościliśmy dr Joannę Kowalik – pracownika Archiwum Państwowego w Radzyniu Podlaskim. Pani doktor spotkała się z 1 i 2 klasą o profilu humanistycznym. Zaprezentowała fragmenty swojej pracy doktorskiej pt. „Dobra ziemskie. Radzyń Szlubowskich w XIX i XX wieku.” Dowiedzieliśmy się wielu ciekawych faktów na temat właścicieli naszego miasta i okolic i historii najbliższego regionu.
W latach osiemdziesiątych XVII w. dobra radzyńskie, określane mianem starostwo radzyńskie, przeszły w ręce Stanisława Antoniego Szczuki jako wieczysta dzierżawa. Po jego śmierci, w 1710 r., majątek odziedziczyła wnuczka Marianna Kątska, córka Wiktorii Szczuczanki i Jana Stanisława Kątskiego. Poślubiła ona Eustachego Potockiego herbu Pilawa, który wielkim nakładem kosztów przekształcił pałac w jedną z największych rezydencji magnackich na terenie Korony. Właściciele Radzynia byli ludźmi światłym. Odebrali staranne domowe wykształcenie, uzupełniane w trakcie licznych wojaży zagranicznych. Czytali postępowe gazety, synów kształcili w Collegium Nobilium, w pałacu zgromadzili kolekcję obrazów i bogaty księgozbiór. Marianna Potocka tłumaczyła dzieła Moliera.
Dwaj synowie: Ignacy i Stanisław Kostka – przeszli do historii jako działacze polityczni i społeczni. Ignacy dostrzegał potrzebę zakładania szkół elementarnych, był działaczem Komisji Edukacji Narodowej. Wspólnie z żoną Aleksandrą z Lubomirskich, właścicielką Wilanowa, utworzyli tam pierwsze na ziemiach polskich muzeum i udostępnili je zwiedzającym. Stanisław Kostka Potocki zaangażowany był w tworzenie Konstytucji III Maja.
Jan Eryk Potocki, kolejny właściciel Radzynia, był przyjacielem Kościuszki i obrońcą Konstytucji III Maja. Własnym sumptem wystawił oddział woskowy, który walczył pod Racławicami.
Po licytacji dobra radzyńskie trafiły na krótko w ręce Anny z Zamoyskich Sapieżyny i książąt Czartoryskich. W pałacu od roku 1818 mieściła się szkoła elementarna Adam Jerzy Czartoryski, rosyjski minister spraw zagranicznych , poparł powstanie listopadowe . Groziła mu za to konfiskata dóbr. Teściowa, Anna Sapieżyna , uratowała majątek sprzedając go Szlubowskim a za uzyskane pieniądze kupiono Hotel Lambert, który stał się ważnym ośrodkiem polskiej emigracji. .
W 1834 r. tutejsze włości stały się własnością Antoniego Korwin Szlubowskiego. Bronisław Szlubowski, ostatni właściciel Radzynia, w 1920 r. przekazał pałac na rzecz Skarbu Państwa, a sam rezydował w pałacyku zwanym Gubernią, w Kozimrynku.
To tylko niektóre fakty z prezentowanych podczas dwugodzinnego wykładu, połączonego z prezentacja zdjęć i materiałów archiwalnych. My, uczniowie klas 1la i 2 la dowiedzieliśmy się wiele o historii naszej ziemi.. Z pewnością spotkanie z tak zacnym gościem na długo pozostanie w naszej pamięci .
Praca „Dobra ziemskie Radzyń Szlubowskich w XIX i XX wieku.”stanie się na pewno ważnym źródłem wiedzy o historii regionu.
Autorzy pragną serdecznie podziękować w imieniu uczestników Pani Joannie Kowalik za przybycie i Pani Jolancie Bilskiej za zorganizowanie spotkania. Więcej kliknij tutaj